Cường giáp ở thai phụ

[Nguyen Trung Hoa]

Cường giáp là bệnh không hiếm gặp ở các phụ nữ mang thai, tuy nhiên còn nhiều
người, kể cả một số thầy thuốc còn chưa hiểu biết rõ về các nguy cơ
cũng như cách thức theo dõi và điều trị căn bệnh này. Sự thiếu hiểu
biết đã khiến cho nhiều người quyết định sai lầm là bỏ thai khi biết
mình bị bệnh cường giáp.
Nguyên nhân phổ biến nhất gây cường giáp ở các phụ nữ có thai là
bệnh Basedow, chiếm tới 80-85% các trường hợp, với tỷ lệ 1/1.500 phụ nữ
có thai. Các nguyên nhân gây cường giáp khác cũng có nhưng hiếm gặp hơn
như bướu nhân độc tuyến giáp... Bên cạnh đó những người bị ốm nghén
nặng và có nồng độ hCG cao cũng có thể gây cường giáp thoáng qua.
Cường giáp có nguy cơ gì cho mẹ?

Cường tuyến giáp. Ảnh: SKĐS

Bệnh Basedow có thể xuất hiện hoặc nặng lên (ở người đã có bệnh
Basedow cũ) trong 3 tháng đầu của thai kỳ. Bên cạnh các nguy cơ cổ
điển của cường giáp như suy tim, loạn nhịp tim, lồi mắt... nếu không
được điều trị tốt thì các thai phụ mắc bệnh cường giáp có thể bị sảy
thai sớm hoặc các biến chứng nặng khác như nhiễm độc thai nghén, sản
giật.
Ngoài ra, những phụ nữ có thai khi mà bệnh Basedow của họ vẫn đang
tiến triển nặng thì có nguy cơ rất cao bị cơn cường giáp cấp hay còn
gọi là cơn bão giáp với tỷ lệ tử vong cao. Trong 3 tháng cuối của thai
kỳ, mức độ cường giáp thường có giảm nhưng bệnh sẽ lại nặng lên sau đẻ.
Với những phụ nữ bị bệnh Basedow muốn có thai thì tốt nhất là hãy đợi
đến khi điều trị khỏi bệnh.
Tuy nhiên nếu trong khi đang điều trị bệnh mà họ có thai ngoài ý
muốn thì hoàn toàn có thể giữ được thai, điều quan trọng là họ phải đi
khám ngay chuyên khoa nội tiết để có được lời khuyên tốt nhất. Những
trường hợp muốn bỏ thai khi đang bị cường giáp nặng thì nên điều trị
cường giáp cho tới khi tạm ổn định mới được phép bỏ thai để hạn chế các
biến chứng, nhất là cơn cường giáp cấp.
Cường giáp ở người mẹ có ảnh hưởng như thế nào đến thai nhi?
Sự phát triển của thai nhi ở các bà mẹ bị bệnh cường giáp có thể bị ảnh hưởng do 3 cơ chế sau:
- Cường giáp ở người mẹ không được kiểm soát tốt, nồng độ các hormon
tuyến giáp trong máu người mẹ cao, hậu quả là nồng độ tuyến giáp trong
thai nhi cũng cao và làm tăng nhịp tim thai, thai nhi nhẹ cân so với
tuổi, đẻ non, thai chết lưu. Khả năng cường giáp gây dị tật cho thai có
thể xảy ra. Đó chính là một nguyên nhân quan trọng giải thích tại sao
phải bắt buộc điều trị và kiểm soát được tình trạng cường giáp ở người
mẹ.
- Nồng độ globulin miễn dịch kích thích tuyến giáp rất cao trong
máu. Các kháng thể này có vượt qua hàng rào nhau thai và kích thích
tuyến giáp của thai nhi gây ra cường giáp thai nhi, và hậu quả cũng làm
thai nhi bị nhẹ cân, tim đập nhanh và có nguy cơ bị đẻ non...
- Ở những người mẹ bị Basedow được điều trị thuốc kháng giáp tổng
hợp như methimazole, carbimazole, thyrozole hay propylthiouracil (PTU).
Các loại thuốc này đều qua được nhau thai với mức độ khác nhau và có
thể ức chế hoạt động tuyến giáp, dẫn đến sự hình thành bướu giáp ở thai
nhi. Dựa trên kết quả các nghiên cứu, PTU là thuốc thường được lựa chọn
để điều trị cường giáp ở phụ nữ có thai vì nó qua nhau thai ít hơn so
với các thuốc khác. Theo các khuyến cáo, chỉ sử dụng thuốc kháng giáp
trạng tổng hợp ở liều thấp nhất có hiệu quả để hạn chế ảnh hưởng đến
thai nhi.
Lựa chọn điều trị cho những phụ nữ mang thai bị cường giáp/Basedow
Trường hợp cường giáp nhẹ (hormon tuyến giáp tăng ít, các triệu
chứng nhẹ hoặc không rõ) thường chỉ cần theo dõi chặt mà không cần điều
trị gì nếu sức khỏe của mẹ và thai nhi tốt. Trường hợp cường giáp nặng
thì cần điều trị bằng các thuốc kháng giáp trạng tổng hợp, và như đã đề
cập ở trên thì thuốc được lựa chọn là PTU. Mục tiêu của điều trị là giữ
cho nồng độ FT3 và FT4 của mẹ ở giới hạn cao của bình thường (hoặc hơi
cao hơn bình thường) với liều PTU thấp nhất có tác dụng mặc dù nồng độ
TSH có thể vẫn thấp. Bằng cách này sẽ hạn chế được các nguy cơ thai nhi
bị suy giáp hoặc có bướu giáp. Tuyệt đối tránh để mẹ bị suy giáp vì hậu
quả cho con là rất lớn, nhất là 3 tháng đầu của thai kỳ. Muốn vậy các
thai phụ cần phải được theo dõi chặt, bệnh nhân phải được khám và làm
xét nghiệm FT4 và TSH hằng tháng.
Ở các bệnh nhân không thể điều trị nội khoa được (ví dụ do dị ứng
thuốc kháng giáp trạng) thì phẫu thuật là phương pháp điều trị thay
thế. Nhưng nhìn chung đây là phương pháp ít khi phải áp dụng cho những
phụ nữ mang thai vì nguy cơ của cả phẫu thuật và gây mê có thể xảy ra
cho mẹ và thai.
Điều trị iode phóng xạ bị chống chỉ định cho phụ nữ có thai vì iode
có thể qua được nhau thai và tấn công tuyến giáp của thai nhi gây phá
hủy tuyến giáp, hậu quả là gây suy giáp vĩnh viễn.
Các thuốc beta-blocker như atenolol... có thể được sử dụng tạm thời
trong thời gian mang thai để làm giảm các triệu chứng như run tay và
hồi hộp đánh trống ngực. Tuy nhiên nên hạn chế nếu có thể vì có nghiên
cứu cho thấy nó có khả năng làm giảm sự phát triển của thai khi dùng
kéo dài. Thông thường nó chỉ dùng trong thời gian ngắn cho đến khi các
thuốc kháng giáp trạng có tác dụng và kiểm soát được cường giáp.
Tiến triển của cường giáp sẽ như thế nào sau khi đẻ?
Bệnh Basedow hay nặng lên sau khi đẻ, thường là trong thời gian 3
tháng đầu sau khi đẻ. Khi đó các bệnh nhân cần phải bắt đầu lại hoặc
tăng liều thuốc kháng giáp trạng tổng hợp và theo dõi thường xuyên như
khi không có thai.

Theo ThS. Nguyễn Quang Bảy - Báo Sức Khỏe & Đời Sống